Koemelkallergie bij baby’s

Koemelkallergie is de meest voorkomende allergie onder baby’s. Dit is ook logisch, want in het eerste levensjaar drinkt een baby vooral melk. Melk bevat eiwitten waar een baby op kan reageren. Van alle baby’s die worden geboren krijgt 4 tot 6 procent een koemelkallergie. Het is mogelijk dat een kind op de leeftijd van ongeveer vijf jaar over de koemelkallergie heen is gegroeid.

Lees hier meer over de symptomen van koemelkallergie, oorzaken en de oplossing voor koemelkallergie: een hypo-allergeen dieet netjes opgebouwd volgens een introductieschema.

Symptomen van koemelkallergie

Een kind met koemelkallergie kan klachten hebben in de vorm van eczeem of luchtwegproblemen. De meeste  klachten komen echter voort uit het maagdarmkanaal.

Symptomen van koemelkallergie zijn:

• buikkramp
• diarree
• verstopping
• spugen
• oorklachten
• eczeem (rode, schrale, jeukende huid in bijvoorbeeld het gezicht)
• bloed bij de ontlasting
• luchtwegproblemen
• loopneus
• niezen
• groeiachterstand
• het weigeren van eten en drinken

Als een kind last heeft van één van deze klachten betekent dat niet automatisch dat het een koemelkallergie heeft. Iedere baby heeft wel eens last van spugen of pukkeltjes. Als je denkt dat er echt iets aan de hand is of als de klachten langer aanhouden, raadpleeg dan de huisarts.

Oorzaak koemelkallergie

De drie belangrijkste voedingsstoffen in onze voeding zijn: koolhydraten (zetmeel en suikers), vet en eiwit. Bij een koemelkallergie is het eiwit de grote boosdoener. In een normale situatie wordt eiwit in het lichaam in kleine stukjes geknipt. Alleen deze kleine eiwitstukjes kunnen door de darmwand heen, zodat de eiwitten in het bloed komen en gebruikt kunnen worden om te groeien, voor cel-vernieuwing enzovoorts. De darmwand moet dus gezien worden als een soort filter: kleine stukjes kunnen er doorheen, maar grotere stukken blijven achter en verlaten het lichaam via de ontlasting.

Ontwikkeling van het darmkanaal

Het darmkanaal van een baby is echter nog niet helemaal uit ontwikkeld waardoor de darmwand ook nog grotere eiwitstukjes doorlaat: het filter heeft nog te grote gaatjes. Normaal gesproken kan dit niet zo veel kwaad. Bij kinderen met een allergisch aandoening ziet het lichaam deze grotere eiwitstukjes echter als ‘niet veilig’ en het afweersysteem gaat van start. Met als gevolg een allergische reactie zoals spugen, darmkrampjes en eczeem.

Hoe dat komt, vraag je je misschien af? Het afweersysteem maakt bij de eerste keer antistoffen aan. Deze antistoffen hechten zich aan zogenaamde mestcellen. Deze mestcellen zitten voornamelijk onder de huid, in het maag-darmkanaal en in de luchtwegen. Als er de volgende keer grotere stukken eiwit door de darm komen, hechten deze zich aan de meststoffen en ploffen als het ware. Op dat moment komt de stof histamine vrij wat zorgt voor de allergische reactie.)

Let wel op: koemelkallergie mag niet worden verward met lactose-intolerantie!

Lactose is een melksuiker, dat uiteraard ook in koemelk zit. Bij lactose-intolerantie wordt het melksuiker niet verteerd door een tekort aan het enzym lactase. De melksuiker gaat daardoor in het maag-darmkanaal gisten. Lactose-intolerantie geeft dus alléén problemen aan het maag-darmkanaal. Voorbeelden hiervan zijn spugen, diarree, winderigheid en buikpijn.

Diagnose van koemelkallergie bij baby’s

Om de diagnose van koemelkallergie vast te stellen bestaat er een zogenaamd eliminatie/ provocatiedieet. Elimineren betekent het weglaten van alle verdachte voedingsstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld melk en yoghurt. De eliminatie moet vier weken worden aangehouden en bij klachten als eczeem zelfs zes weken. Provocatie betekent het langzaam terugvoeren van de verdachte voedingsstoffen.

Als de klachten verdwijnen bij het elimineren en ze terugkomen bij het provoceren dan is met zekerheid te zeggen welke voedingsstoffen de allergische reactie veroorzaken. De baby moet dan een hypoallergeen dieet volgen. Naast dit eliminatie/ provocatiedieet bestaan er nog andere testen zoals bijvoorbeeld de huidtest, maar deze testen zijn niet geschikt om een officiële diagnose te stellen.

De oplossing bij koemelkallergie: hypo-allergeen dieet

Heeft je baby last van een (koemelk)allergie dan zou je zijn eet- en drinkpatroon moeten gaan wijzigen en hem op een hypo-allergeen dieet moeten zetten.

Wat betekent dat nou, hypo-allergeen? Hypo betekent laag, dus een laag-allergeendieet. Als er borstvoeding wordt  gegeven zal de moeder alle producten waar koemelk in zit moeten vermijden. Soms is het dan gemakkelijker om een hypo-allergenen flesvoeding te gaan gebruiken. Deze hypo-allergenen flesvoeding wordt bij bewezen allergie door de zorgverzekering vergoed! De arts moet hiervoor een machtiging afgeven.

Bij een hypo-allergenen flesvoeding zijn de eiwitten al in kleine stukjes geknipt. De eiwitten zijn dus als het ware voor-verteerd. Het lichaam ziet hierdoor de eiwitten als veilig, waardoor de allergische reactie uitblijft. Doordat de eiwitten in hypo-allergenen flesvoeding zijn bewerkt smaakt de melk bitter en ruikt het anders. Een kind kan gemakkelijk aan de smaak wennen, maar zorg wel voor een afgesloten beker zodat de geur van de melk niet zo sterk is. Het is wel raadzaam om steeds met kleine beetjes te proberen. Het kind zal er vanzelf aan wennen en dan kan de hoeveelheid worden opgevoerd.

Geen geitenmelk of sojamelk

Naast koemelk bestaat er geitenmelk. Velen denken dat dit een goede vervanger is voor koemelk. Dit is echter niet juist. De eiwitten van geitenmelk lijken op die van koemelk en kunnen dus ook een allergische reactie veroorzaken. Sojamelk wordt ontraden aangezien soja ook een sterk allergeen is. Soja kan dus ook een allergische reactie veroorzaken.

Bijvoeding: vaste hapjes

Na zes maanden mag er bijvoeding geïntroduceerd worden. Hiervoor is overleg met een diëtist nodig. De regels zijn  namelijk strenger dan bij een baby die geen allergie heeft. Er mag maar 1 voedingsmiddel per keer geïntroduceerd worden, te beginnen met een kwart portie, als dat goed gaat een halve portie en vervolgens een heel portie. Er wordt gekozen voor pure voedingsmiddelen, dus rijstebloem zonder smaakje. Op die manier is als er een allergische reactie ontstaat meteen duidelijk welke voedingsstof de veroorzaker is. Nieuwe voedingsmiddelen kunnen het beste in de ochtend gegeven worden. Mocht er een klacht ontstaan dan heeft de baby niet zo’n fijne dag, maar wel een goede nacht. Een mogelijke reactie kan ‘s nachts ook onopgemerkt blijven. Als er tandjes doorkomen of bij griep worden er geen nieuwe producten geïntroduceerd.

Fruit en groenten

Fruit en groenten worden als eerst geïntroduceerd. Welke soort hangt af van het jaargetijde en de situatie van het gezin. Voorbeelden van groenten en fruit zijn wortelen, broccoli, sperziebonen en peer. Naast fruit en groenten kan er ook kalkoen en rundvlees geïntroduceerd worden. Een stukje brood mag vanaf zes maanden gegeven worden. Sterke allergenen zoals soja, vis, pitten en zaden worden vanaf negen maanden geïntroduceerd en vanaf twaalf maanden worden naarmate het kind ouder wordt ei, schaal en schelpdieren, noten en pinda’s geïntroduceerd. Dit gebeurt allemaal onder begeleiding van een diëtist, die een schema heeft opgesteld voor het introduceren van de voedingsmiddelen.

Tips bij kinderen met koemelkallergie

Tip 1. Het Voedingscentrum heeft de gratis app “Kies Ik Gezond?” ontwikkeld, waarmee heel eenvoudig  producten uit de supermarkt kunnen worden gescand en vergeleken. Daar kun je ook direct zien welke ingrediënten een product bevat en kun je dus eenvoudig controleren of ergens koemelk (of een andere allergeen) in verwerkt zit.

Tip 2. Houd een schema bij waarin je noteert welke voedingsmiddelen je introduceert en of er wel/geen klachten optreden. Zo krijg je meer inzicht in welke producten klachten uitlokken en of er wellicht sprake is van kleine verbeteringen.

Tip 3. Wil je na verloop van tijd testen of je kind beter tegen koemelk kan? Je kunt hem een klein beetje (hooguit een kwart bekertje) volle koemelk geven. Als hij een reactie krijgt dan weet je dat hij nog steeds allergisch is. Je kun het dan eventueel na een half jaar weer opnieuw proberen. Mocht deze hoeveelheid melk wel goed gaan dan kan je die langzaam opbouwen. Doe deze test altijd ’s ochtends om problemen met slapen te voorkomen. Geef ook geen grote hoeveelheden als je verwacht dat je kind er extreem op zal reageren.

Heb je in het verleden erg heftige reacties bij je kind gezien op de koemelk, overleg dan voor je gaat opnieuw gaat testen eerst even met je huisarts of diëtiste!

Over de koemelkallergie heen groeien

De allergische reactie op koemelk kan spontaan verdwijnen. Het kind is er overheen gegroeid. Er kan weer koemelk  gedronken worden zonder problemen. Soms ontstaan er op latere leeftijden andere allergische aandoeningen zoals hooikoorts, maar dit hoeft niet.

Mocht je het vermoeden hebben dat je kind een koemelkallergie heeft, ga dan niet zelf uitproberen maar neem contact op met de huisarts die de diagnose kan stellen.