Ondergewicht en ondervoeding bij kinderen; wat kun je doen?

Vaak eten kinderen een tijdje slecht of weigeren ze te eten. Ze spelen met het eten, maar eten het niet op. Dit geeft stress en bezorgdheid bij de ouders. Hoe lang kun je zonder of te weinig voedsel zonder dat het risico’s geeft? Wat is ondervoeding en wat zijn de eerste symptomen van ondergewicht en ondervoeding? En wat als kinderen wel eten maar toch niet groeien of te dun zijn?

In dit artikel

Krijgt je kind ondergewicht als hij een tijdje niet eet?

Als een baby een paar dagen niet of nauwelijks eet kan dat weinig kwaad. Het lichaam laat zich niet uithongeren, ook als een kind een periode nauwelijks van de warme maaltijd neemt, maar bijvoorbeeld wel van de brood- of papmaaltijden is er weinig aan de hand. Gezonde kinderen gaan bij echte honger gewoon weer eten. Het is ook niet erg als je kind een tijdje geen groente eet maar wel fruit, brood en aardappelen of als hij een tijdje iets anders niet of minder eet. Blijf het proberen maar forceer het niet. Lees verder over moeilijke eters, tips om je kind beter te laten eten.

Op het consultatiebureau en later bij de schoolarts wordt je kind nauwlettend in de gaten gehouden, zijn gewicht en lengte worden gemeten en uitgezet in groeicurven en vergeleken met de gemiddelde groei van kinderen in Nederland. Niet elk kind is hetzelfde, sommige zijn wat zwaarder, andere wat kleiner. En ga ook altijd na hoe je familie eruit ziet: als de ouders klein en tenger zijn is het niet de verwachting dat het kind opeens bovenin de groeigrafiek zal uitkomen.

Als een kind qua lengte/gewicht constant onderaan de groeicurve zit, maar wel in een rechte lijn omhoog gaat, is er niet veel aan de hand. Echte problemen gaan ontstaan als een kind langdurig – denk aan maanden – geen of te weinig voeding tot zich neemt om welke reden dan ook, op die manier kan er ondergewicht ontstaan. In alle gevallen is het verstandig om niet zelf te blijven proberen, maar hulp van een huisarts en/of diëtist te zoeken zodat je begeleid kunt worden.

Wat is ondervoeding en wanneer is een kind ondervoed of heeft het ondergewicht?

Ondervoeding is een tekort aan één of meerdere essentiële voedingsstoffen. Dit kan een tekort zijn aan energie (kilocalorieën) maar ook een tekort aan vitaminen en/ of mineralen. Een tekort aan energie en eiwitten kan groeiachterstand of gewichtsvermindering veroorzaken.

Ondervoeding is meestal te wijten aan te weinig of verkeerde voeding, maar kan ook veroorzaakt worden door het onvermogen van het lichaam om voedsel op te nemen. Dit kan voorkomen bij bepaalde darmziektes en/of stofwisselingsstoornissen. Deze kinderen zijn chronisch ondervoed, hierbij is specialistische hulp noodzakelijk.

Acute ondervoeding

Er kan ook acute ondervoeding optreden, bijvoorbeeld bij meerdere dagen aanhoudende diarree en slecht eten. Een gezond lichaam kan dit echter snel herstellen.

Er is sprake van acute ondervoeding als kinderen onder de 1 jaar min 2 SD scoren op het gewicht passend bij de leeftijd (dat wil zeggen: op de groeicurve die de arts gebruikt om leeftijd tegen gewicht uit te zetten moet het gewicht dan 2 lijnen of meer onder het gemiddelde zitten). Bij kinderen boven de 1 jaar is er sprake van acute ondervoeding als het gewicht èn de lengte op de groeicurve min 2 SD scoren.

Bij kinderen boven de twee jaar kan het BMI worden berekend. In de tabel kun je opzoeken of de berekende BMI op die leeftijd al dan niet duidt op (ernstig) ondergewicht.

Chronische ondervoeding

Bij chronische ondervoeding kijkt men naar lengte en de leeftijd van het kind in de groeicurve. Van chronische ondervoeding is sprake bij alle kinderen die min 2 SD scoren op de groeicurve. Voor kinderen onder de vier jaar is een afbuiging op de groeicurve van een half tot 1 SD score in een jaar tijd een aanwijzing voor ondervoeding.

Wanneer hulp inschakelen

Een afwijking in de groeicurve kán duiden op ondervoeding maar hoeft niet: als de groeicurve standaard onder het gemiddelde zit of af en toe een lichte buiging vertoont is er waarschijnlijk niets aan de hand.

Mocht je het vermoeden hebben dat je kind ondervoed is, dan heb je hulp nodig van de huisarts, kinderarts en diëtist. Ondervoeding ontstaat in principe niet door het een tijdje weigeren te eten omdat een kind nog moet wennen aan de nieuwe structuur van de voeding. Ondervoeding ontstaat door ziekte waarbij er onvoldoende inname is van voeding.

Ziekten met verhoogd risico op ondervoeding

Onderstaande lijst geeft de ziekten weer met een verhoogd risico op ondervoeding. Gezien de lijst hoeven ouders van gezonde kinderen zich geen zorgen te maken op ondervoeding, mocht dat wel zo zijn neem dan eens contact op met een diëtist in de buurt. Hij of zij kan precies vertellen hoeveel je kindje nodig heeft en tips gegeven om beter te eten.