Kan jouw kind ook niet stilzitten, praat het voor zijn beurt, lijkt het niets te kunnen onthouden en maakt het nooit eens wat af? Kleine kinderen zijn wel vaker druk of juist dromerig, ongeconcentreerd. Dat hoort ook bij de normale ontwikkeling van het kind. Maar wat is nog normaal en wanneer moet je je zorgen maken over je kleine stuiterbal of dromer?
Hieronder lees je wat de kenmerken zijn van ADHD bij kinderen, en geven we je tips hoe je kind zo goed mogelijk kunt begeleiden, met maar zeker ook zonder medicatie. En weet je dat het hebben van ADHD ook veel voordelen heeft?
Boekentip: Edward M. Hallowel, kinderpsychiater/klinisch psycholoog èn ADD-er, beschrijft in het boek Opvoedwijzer ADD en ADHD hoe het brein van kinderen met ADHD er uitziet: als een “raceautobrein met fietsremmen”. Niet alleen beschrijft hij het fenomeen duidelijk en op een positieve manier, ook staat het boek vol met nuttige en praktisch toepasbare tips.
ADHD of ADD, wat is het?
ADHD, of ook wel AD(H)D, is een ontwikkelingsstoornis. De letters AD(H)D staan voor Attention Deficit (Hyperactivity) Disorder. Een kind met ADHD bezit “een niet bij de leeftijd passende” aandachtsstoornis (of concentratieproblemen), hyperactiviteit en/of impulsiviteit. Want een beetje van dit gedrag hoort er natuurlijk op jonge leeftijd gewoon bij.
Kinderen met ADHD vertonen echter, meer dan andere kinderen van dezelfde leeftijd:
- Concentratieproblemen,
- Hyperactiviteit en/of Impulsiviteit.
Concentratieproblemen
Mensen en kinderen met ADHD hebben vaak problemen hun aandacht lang bij hetzelfde onderwerp te houden. Kinderen met een aandachtsstoornis zijn snel afgeleid (gaan er bijvoorbeeld direct op af als ze iets nieuws zien, “van de hak op de tak”) of zijn snel verveeld met wat ze aan het doen zijn. Ook zijn ze onvoldoende alert. Het lijkt vaak of het kind niet luistert en ook op organisatorisch gebied zie je problemen. Ze zijn vaker dan leeftijdsgenoten spullen kwijt of vergeetachtig.
Hyperactiviteit
Hyperactiviteit, het meest in het oog springende kenmerk van ADHD, uit zich vaak in motorische onrust (zoals bijvoorbeeld friemelen en spelen met voorwerpen, draaien van het hoofd, wiebelen op een stoel) en overbeweeglijkheid (voortdurend opstaan en rondlopen). Ze kunnen soms ook moeilijk stoppen met praten als dat wel de bedoeling is.
Impulsiviteit
Impulsiviteit komt naar voren in het ongecontroleerde gedrag van kinderen die ongevoelig lijken voor de gevolgen en slechts plezier op korte termijn nastreven. Verder kiezen ADHD-ers vaak voor een te snelle, vaak onjuiste oplossing van een probleem. (Niet denken, maar gelijk doen!) Kinderen kunnen bijvoorbeeld niet op hun beurt kunnen wachten of geven al antwoord op de vraag voordat de vraag helemaal is gesteld.
Niet elk persoon met AD(H)D heeft last van alle of dezelfde problemen.
ADD
Wanneer er geen sprake is van hyperactiviteit maar wel van de andere kenmerken wordt soms ook de term ADD gebruikt (Attention Deficit Disorder zond er de H van hyper). Denk hierbij aan de wat meer dromerige rustige kindjes.
Symptomen van ADHD bij kinderen
Als ouder kan je een belangrijke rol spelen in het vroegtijdig herkennen van signalen die kenmerkend zijn voor ADHD. Hieronder is een korte lijst met kenmerken van ADHD opgesteld.
Let wel: Zeker niet alle drukke, ongeconcentreerde of dromerige kinderen hebben ADD/ADHD. Sommige van deze signalen horen ook gewoon bij een normale ontwikkeling van het jonge kind. Een kleine peuter zal nu eenmaal veel meer moeite met stilzitten of op zijn beurt wachten hebben dan een zevenjarige.
Verkeerde diagnose
Ook geldt dat ADHD en hoogbegaafdheid soms worden verward. Een kind dat voor zijn niveau veel te makkelijke taakjes krijgt zal ook veel moeite hebben om zich te concentreren en sneller verveeld zijn omdat hij nu eenmaal sneller dingen doorheeft. Het verschil is wel dat een hoogbegaafd kind vaak wel goed concentreren kan op dingen die interessant genoeg voor hem zijn. Ook kinderen met een stoornis in het autistisch spectrum kunnen last hebben van problemen met de concentratie en de kenmerken van ADHD en ASS hebben wel wat overlap.
We raden je aan een mogelijke diagnose dan ook altijd door een specialist op het desbetreffende gebied te laten stellen.
Kenmerken ADHD bij (jonge) kinderen
- moeite hebben met aandacht houden bij taakjes of spel
- moeite hebben met aandacht houden bij details, maken van slordigheidsfouten
- Het moeite (lijken) te hebben met luisteren naar wat er gezegd wordt
- Het niet volledig opvolgen van aanwijzingen en/of opdrachten
- Het niet afmaken van taken
- Het moeite hebben met taken organiseren en/of overzien
- Het vermijden van taken waar langer durende mentale inspanning bij nodig is; Zo zal je kind bijvoorbeeld niet zoveel interesse hebben in het (voor)lezen van een boek of het maken van een puzzel.
- Het verliezen van dingen die nodig zijn voor het uitvoeren van taken of activiteiten (die gymtas!)
- Het vlug afgeleid zijn door prikkels van buitenaf (geluidjes, beelden)
- Aan de andere kant: juist niets horen als het geconcentreerd bezig is met wat het écht interesseert (hyperfocus)
- Het vaak vergeetachtig zijn bij dagelijkse bezigheden
- Het constant friemelen/ frunniken
- Het opstaan van de stoel in situaties waarbij verwacht wordt dat hij moet blijven zitten
- Rondrennen of klimmen in situaties waar dit niet gepast is
- Het moeite hebben met het uitvoeren van rustige activiteiten
- Het uitflappen van antwoorden voordat de vraag geheel gesteld is
- Het moeite hebben met wachten op zijn beurt
Wanneer veel kenmerken in je kind herkent en je vermoedt dat je kind anders is dan zijn leeftijdgenootjes én hij of zij zelf daar last van heeft, dan zou je contact kunnen opnemen met de huisarts ter verdere ondersteuning.
Bekijk ook dit filmpje waarin wordt uitgelegd wat adhd en add precies is.
Wat is de oorzaak van ADHD
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat mensen die ADD of ADHD hebben ook echt een andere hersenwerking hebben dan andere mensen. De oorzaak van ADHD is nog niet helemaal achterhaald maar het lijkt dat erfelijkheid, ontwikkeling van de hersenen maar ook de sociale omgeving een rol spelen bij de vorming van ADHD.
Blootstelling voor de geboorte aan nicotine en alcohol bijvoorbeeld kan effect hebben op de ontwikkeling van het zenuwstelsel. Maar er lijkt vooral ook een sterke erfelijke component te zijn (76% volgens dit artikel). Heeft een van de ouders ADHD dan is de kans dat zij een kind krijgen met ADHD groter dan bij ouders zonder ADHD.
Gevolgen en hulp bieden
Het is van belang dat je er als ouders zo snel mogelijk achter komt als je kind deze aandoening heeft. Een vroegtijdige diagnose voorkomt dat een kind overvraagd wordt en daardoor een ontwikkelingsachterstand oploopt. Het kan vroeger of later problemen krijgen op school omdat het te slordig is, dingen vergeet, niet goed kan organiseren en plannen. Het kind kan een negatief zelfbeeld ontwikkelen en zichzelf gaan onderschatten als het keer op keer fouten maakt die andere kinderen niet maken, zeker als het daar veel kritiek op krijgt.
Je kind met ADHD helpen door de omgeving bij te stellen
Doordat ook de sociale omgeving een rol speelt bij het ontstaan (en het in de hand houden) van ADHD kunnen, door het optimaliseren van deze omgeving de gevolgen van de stoornis voor een deel opgevangen worden. Dat wil zeggen dat de omgeving, ouders en school, de gevolgen van ADHD positief kunnen beïnvloeden. Je kunt je kind dus helpen!
Denk met name aan het bieden van structuur, passend bij de leeftijd van het kind. Pictogrammen, regels, vaste tijden en afspraken. Ook heel belangrijk zijn een positieve benadering en vooral begrip hebben voor zijn of haar andere manier van denken. Niet bij voorbaat veroordelen maar focussen op de positieve kanten.
Het werkt het best als je goed gedrag stimuleert door het te belonen (met waarderende woorden of aan de hand van een beloningssysteem). Op deze manier vergroot je het zelfvertrouwen van het kind, leert het kind het meest over hoe het zich juist wél dient te gedragen en verbetert de sfeer in huis.
Ook heel belangrijk zijn een positieve benadering en vooral begrip hebben voor zijn of haar andere manier van denken.
Op de volgende zeer waardevolle site staat een hele concrete checklist met tips bij adhd op school, hoe kun je kinderen met ADHD daar het beste helpen. Ook handig voor thuis! Je leest er algemene tips als “maak eerst oogcontact voor je iets zegt”, “geef geen straf maar vertel duidelijk wat je wilt”, tot hele concrete als “gebruik een dagschema” en geef het kind een plek in de klas waar hij weinig ongelukjes kan maken en laat hem minder schrijfwerk doen als dat lastig voor hem is.
Medicatie bij ADHD en cognitieve therapie
Hierboven is het al gezegd, niet elk kind dat moeite heeft met concentreren of druk is heeft ADD/ADHD. Denk goed na of je de diagnose inderdaad vindt passen en als dat zo is, of het ook echt belemmerend is voor de ontwikkeling. Laat je goed voorlichten en kijk naar je kind. Wat nu misschien niet erg is kan op termijn in de verdere schoolcarriè of in het werkend leven wel belemmerend zijn.
Bekijk wat er eventueel aan te doen is, wat voor jou en je kind goed voelt. Ten eerste is voorlichting belangrijk. Aan jou, aan je kind en de mensen in zijn omgeving. Probeer structuur aan te brengen en voed positief op. Denk eens na over cognitieve gedragstherapie, of dat in jullie geval iets is. Is dat niet voldoende, er zijn medicijnen (ritalin is de bekendste) die voorgeschreven worden en waar veel kinderen en volwassenen baat bij hebben. Maar ook die medicijnen hebben bijwerkingen.
Mogelijk zijn mindfulness, neurofeedback of alternatieve oplossingen als homeopathie of een dieet iets voor jullie. Laat je adviseren door specialisten maar blijf vooral ook zelf alert en denk mee.
Positieve eigenschappen van ADHD-ers
Soms lijkt het alsof ADD/ADHD een nare ziekte is. Het is voor een kind met concentratieproblemen en hyperactief/impulsief gedrag inderdaad niet altijd eenvoudig om goed mee te doen op school bijvoorbeeld, het schoolsysteem past slecht bij kinderen met dergelijke eigenschappen.
Aan de andere kant zijn de typische ADHD eigenschappen niet per definitie slecht. Is een kind hyperactief of heeft het lekker veel energie? Je kunt zeggen dat een kind snel van het onderwerp afdwaalt, je kunt ook zeggen dat ze eerder verbanden zien die anderen niet zien en buiten de gebaande paden kunnen treden. Ze zijn zelden saai. Vaak zijn mensen met ADD/ADHD heel nieuwsgierig in de wereld om hem heen, enorm creatief en kennen een rijk gevoelsleven. Ze zijn grappig en sociaal, intelligent vaak ook. Een mooie eigenschap van veel ADD-ers is ook de hyperfocus: een extra vermogen om je volledig te verliezen in iets dat de interesse heeft gewekt. In feite zijn ze dan juist overgeconcentreerd, kunnen geen rust vinden tot het verhoopte eindresultaat is bereikt. (Logisch dat je niet hoort dat je moeder je roept voor het eten als je net hebt bedacht hoe je die laatste vijand kunt verslaan!)
Lees ook: ingezonden vragen over adhd
Bekende mensen met ADHD
Er zijn genoeg beroemde geslaagde mensen te vinden die heel wat bereikt hebben ondanks of dankzij hun ADHD. Wat te denken van onze eigen cabartier Jochem Meyer, zakenman Richard Branson, acteur Will Smith, Napoleon Bonaparte, schilder Pablo Picasso en basketball-legende Michael Jordan. Of bijvoorbeeld Edward M. Hallowel, kinderpsychiater/klinisch psycholoog èn ADD-er zelf.
Bronnen: BalansDigitaal, gedragsproblemen in de klas, AntoniusZiekenhuis Utrecht, erfelijkheid.nl
