De schedel van je baby bestaat uit verschillende botstukken. Deze botstukken zijn bij de geboorte nog niet aan elkaar vast gegroeid, maar liggen wel tegen elkaar aan. Als je zachtjes over het hoofdje van je baby aait, voel je in het midden van de schedel een zachtere plek. Deze voelt elastisch aan. Dit plekje heet een fontanel. Maar wat doet zo’n fontanel? En moet je daar extra voorzichtig mee zijn?
Wat is een fontanel?
Tussen de schedelnaden van je baby zitten bij de geboorte bovenop het hoofd twee openingen. Dit zijn de grote en de kleine fontanel. De kleine fontanel is driehoekig van vorm en zit aan de achterkant van de schedel. Deze is vaak wat lastiger te vinden. De grote fontanel is ruitvormig en zit aan de bovenkant van het hoofdje.
Meestal is de fontanel bij een pasgeboren baby ongeveer twee centimeter breed. De fontanellen worden kleiner naarmate je baby ouder wordt. Als hij tussen de één en anderhalf jaar oud is, zijn de fontanellen helemaal aan elkaar gegroeid.
Waarom heeft je baby fontanellen?
Het hoofdje van je baby is het breedste van zijn hele lijfje. Bij de geboorte kan dat problemen opleveren. Want het brede hoofdje moet wel door een smal geboortekanaal heen. Omdat de fontanellen elastisch zijn, kunnen de botstukken van de schedel van je baby een stukje in elkaar schuiven. Daardoor wordt het hoofdje ietsje smaller en past je baby makkelijker door het geboortekanaal.
De fontanellen hebben nog een functie. Na de geboorte ontwikkelt je baby zich namelijk razendsnel. De hersenen groeien dus ook in hoog tempo mee. De fontanellen geven het brein van je baby wat meer ruimte en zorgen dat de schedel snel mee kan groeien.
Te vroeg gesloten fontanellen
Als het hoofdje van je baby een andere vorm heeft, kan dit betekenen dat de schedelnaden en fontanellen te vroeg zijn gesloten. Maar het kan ook zijn dat je baby een voorkeurshouding heeft. Als je twijfelt over de vorm van het hoofdje van je baby, bespreek dit dan met je huisarts. Bij een voorkeurshouding krijg je vaak een doorverwijzing naar een kinderfysiotherapeut.
Op het consultatiebureau wordt bij elk bezoek ook het hoofdje van je kind nagekeken. Dan kijken ze ook of de fontanellen nog open zijn en hoe het hoofdje van je kind zich ontwikkelt. Als de schedel van je baby is gesloten voor je hij twaalf maanden oud is, kan dat een reden zijn om je naar de kinderarts door te verwijzen.
Als de fontanellen en schedelnaden zijn gesloten, kan de schedel niet meer goed meegroeien. Zodra de hersenen niet meer goed in de schedel van je baby passen, verhoogd de druk op de hersenen. Dit kan leiden tot een ontwikkelingsachterstand bij je baby. Daarnaast veroorzaakt een te vroeg gesloten schedelnaad vaak een afwijkende vorm van het hoofd.
Behandeling te vroeg gesloten fontanellen
De kinderarts onderzoekt de schedel van je baby. Er wordt ook een echo of een CT-scan van de schedel gemaakt. De arts bespreekt met jou welke behandeling er nodig is. Als de schedel aangepast moet worden, is er meestal een operatie nodig. De arts bespreekt welke operatie voor jouw baby het beste is. Dat hangt er onder andere vanaf hoe oud hij is en welke delen van de schedel te vroeg zijn gesloten.
Oorzaak te vroeg gesloten fontanellen
Het sluiten van de schedelnaden en fontanellen is een normaal proces. Bij elke volwassene zijn de schedelnaden volledig gesloten. Soms gaat het te vroeg sluiten van de fontanellen en schedelnaden samen met een DNA-afwijking. Daarom wordt er bij elke baby met te vroeg gesloten schedelnaden DNA-onderzoek gedaan. Momenteel zijn er 70 verschillende syndromen bekend waarbij een afwijkende schedel voorkomt. Een van de bekendste is het syndroom van Down.
Een afwijkende schedelvorm door het te vroeg sluiten van de fontanel komt ook voor zonder dat er sprake is van een onderliggend syndroom. Bij ongeveer 1 op de 1600 baby’s groeien de schedelnaden te vroeg dicht zonder dat er een aanwijsbare oorzaak onder ligt.
Extra voorzichtig zijn met fontanellen?
Je hoeft niet bang te zijn dat je de hersenen van je baby beschadigt als je de fontanellen aanraakt. Ze voelen zacht, maar de hersenen zitten ook nog ingepakt in onderhuids bindweefsel en een sterk hersenvlies. Je kunt dus rustig het hoofdje van je baby vasthouden en zijn haartjes wassen. Als je baby de aanraking niet prettig vindt, merk je dat als ouder vanzelf.
De fontanellen kunnen zich steeds een beetje vervormen. Ze reageren op druk. Een fontanel kan ietsje boller gaan staan als je baby moet huilen of aan het eten is. Als de fontanel langere tijd bol blijft staan, is het wel verstandig om even langs de huisarts te gaan. Het kan namelijk ook een teken zijn van een infectie of hersenvliesontsteking. Vaak gaat dit gepaard met onder andere koorts.
De fontanel kan ook ietsje inzakken. Het lijkt dan of je baby een klein kuiltje in zijn hoofd heeft. Ook dan hoef je je niet direct zorgen te maken. Blijft dit echter langere tijd hetzelfde en trekt het niet bij, dan kan het een teken zijn van uitdroging. Dan is bijvoorbeeld ook de huid en de lippen droog. Ook dan is het dus verstandig om dit goed in de gaten te houden.
Bronnen: Thuisarts.nl, nvvn.org – Craniosynostose
