Als ouder is je (ongeboren) kind het belangrijkste in je leven. Je doet er alles voor om je kind een gelukkige toekomst te geven. Maar wat als die toekomst er niet is? Als het al voor de geboorte of kort daarna overlijdt? Je kind ernstig ziek in een ziekenhuisbed ligt, omringt door slangen en machines? Of op een onvoorzien moment door een ongeluk uit je leven wordt weggerukt?
Het verliezen van je kind is misschien wel het ergste wat je als ouder kan overkomen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het rouwproces na verlies van een kind intenser is en langer duurt dan bij het overlijden van andere dierbaren. In dit artikel besteden we aandacht aan dit verdrietige, maar weinig besproken onderwerp.
Hoe is het om je kind te verliezen?
Het is iets waar weinig ouders bij de geboorte bij stilstaan en waarvan geen enkele ouder hoopt dat het hem of haar ooit overkomt. Maar in de realiteit gebeurt het toch. Miskramen, doodgeboren kinderen, gezond geboren kinderen die toch nooit volwassen zullen worden. In 2017 stierven 1100 kinderen tussen de 0 en 20 jaar. Niemand kan je precies vertellen wat je voelt als er zoiets gebeurt. Maar we doen toch een poging, gebaseerd op onderzoeken van wetenschappers die ouders interviewden die deze ingrijpende gebeurtenis meemaakten.
Je verliest een deel van je identiteit
Een belangrijk deel van de dag bracht je door met je kind. Het opvoeden en beschermen van je kind nam een belangrijke plaats in in je leven. Bij een ernstig ziek kind breng je als ouder misschien zelfs de hele dag door met het verzorgen van je kind. Als dit wegvalt, kom je in een enorme leegte terecht. Er ontstaan grote, gapende gaten in je dag. Tijd die je eerst altijd met je kind doorbracht. De Canadese onderzoekster Jennifer Buckle stelde uit interviews met verschillende ouders die hun kind verloren vast dat de gevoelens na deze gebeurtenis erg uiteenlopen.
- Sommige ouders ervaren een gevoel van totale onmacht; waarom moest dit hun kind overkomen? Dit kan zich uitten in woede of boosheid, maar ook in lusteloosheid of verdriet.
- Verschillende ouders ervaren een verlies van eigenwaarde: door het verlies van hun kind voelt het alsof ze zelf minder waard zijn geworden.
- Een gevoel van onveiligheid komt ook veel voor. Je bent bang dat je andere dierbaren (ook) zult verliezen, of bang om de gevolgen onder ogen te zien.
- Andere ouders hebben schuldgevoelens over dingen die ze niet gezegd hebben tegen hun kind of alle dingen die ze nooit samen hebben gedaan.
Je raakt het vertrouwen in het leven kwijt
Het verliezen van je kind is iets wat tegen de natuur ingaat. Bij de geboorte sta je er vaak niet bij stil. Bij elke verjaardag, feestdag en andere familie-aangelegenheid wordt je weer aan het verlies herinnerd. Als je nog een of meerdere kinderen hebt, kun je bang worden om nog een kind te verliezen. Bij een kinderwens kan de angst blijven bestaan dat het weer misgaat.
Het rouwproces na het verlies van een kind
Een van de belangrijkste onderdelen van het rouwproces is steun. Dat klinkt misschien logisch, maar niet elke vorm van steun heeft dezelfde uitwerking. Iedereen is namelijk anders. Mooie herinneringen aan het kind zijn, volgens Professor Lister, een belangrijke vorm van steun. Er bestaan verschillende stichtingen die ouders helpen om deze herinneringen vast te leggen.
Stichting Make a Memory
Foto’s bieden troost aan ouders en geven een blijvende herinnering die kan helpen om het verlies van een kind te verwerken. Stichting Make a Memory maakt, op verzoek van de ouders of via bemiddeling van zorgprofessionals, foto’s van ernstig zieke, terminale en overleden kinderen in de leeftijd van 23 weken (zwangerschap) tot en met zeventien jaar. Hun fotografen werken belangeloos, waardoor er voor de ouders geen kosten aan de foto’s verbonden zijn. Alle onkosten worden gedragen door sponsoren, donaties en schenkingen.
Stichting Still
Voor ouders of kinderen met een zieke ouder maakt Stichting Still professionele foto’s. Een mooie, visuele herinnering kan helpen bij het verwerken van het verlies. Deze stichting zet zich in voor kinderen met een levensbedreigende ziekte of voor kinderen waarvan de ouder uitzichtloos ziek is. Het doel is daarbij om mooie herinneringen te maken voor achterblijvende ouders of kinderen.
Bouw een symbolische band op
Zoals net al beschreven, is het rouwproces bij het verlies van een kind anders dan bij het verlies van andere dierbaren. Het is vaak aan te raden om je energie niet teveel op het overlijden zelf te richten, maar juist op het opbouwen van een symbolische band.
- Het kan zijn dat je de aanwezigheid van je kind voelt op bepaalde momenten.
- Bepaalde gebeurtenissen doen je denken aan je kind.
- Je kan het gevoel hebben dat je kind in je hart voortleeft.
Tips van ouders die hun kind verloren zijn
Geen enkel verlies is hetzelfde. Het kind kan bij de geboorte overlijden, door zelfmoord of door een ziekte of ongeval. Bovendien gaat iedere ouder anders om met dit verlies. Daarom bestaat er geen handboek over het omgaan met zo’n tragische gebeurtenis. Maar er zijn wel wat tips, die ouders die hetzelfde hebben meegemaakt, je kunnen geven:
- Volg je eigen gevoel, dus laat je niet leiden door hoe anderen zeggen dat je met je verdriet moet omgaan.
- Verwacht niet dat anderen zich kunnen inleven in jouw verdriet. Het is namelijk iets wat andere mensen meestal niet hebben meegemaakt.
- Accepteer dat het rouwen nooit stopt. Je zult het verdriet altijd met je meedragen. Focus je op de symbolische band met je kind.
- Nemen gevoelens van verdriet, wanhoop of schuld vaak de overhand? Dan is het een idee om toch eens hulp van buitenaf te zoeken. Samen sta je namelijk sterker dan alleen.
- Vind je het lastig om je gevoelens te uiten? Zet je emoties dan eens op papier. Misschien helpt dit je om je verlies te verwerken.
Stichting OOK
Zelfhulporganisatie OOK is opgericht in 1981, met zo’n 1500 leden verspreid over het hele land. Allemaal ouders van een overleden kind. Ze helpen elkaar om dit immense verdriet te verwerken. Je kunt hier terecht met je verhaal. Het maakt niet uit op welke leeftijd je kind is overleden of op welke manier, je bent hier welkom om je verhaal te delen met andere ouders. Ze organiseren o.a. gespreksgroepen inloopmiddagen, wandelingen, lezingen en workshops. Ook kun je 1-op-1 contact zoeken als je hier behoefte aan hebt.
Wereldlichtjesdag
Elke tweede zondag in december wordt wereldwijd Wereldlichtjesdag gehouden. Ouders van overleden kinderen steken om 19.00 een lichtje aan ter nagedachtenis aan hun overleden kind. De wereld wordt zo letterlijk eventjes wat lichter, en je beseft dat je als ouder niet alleen staat in je verdriet en verlies.
Vind hier een locatie bij jou in de buurt.
Still in Your Eyes
Fotograaf Marcel Kolenbrander maakt met Still in Your Eyes de liefde van mensen voor hun stilgeboren of jong overleden kindje zichtbaar. Op Wereldlichtjesdag presenteert hij dit fotoboek, gevuld met foto’s van familieleden die denken aan hun overleden kindje(s).
Verdrietig en rouwend, maar vooral ook trots en liefdevol.
Ouders en familieleden vertellen in dit boek ook hun persoonlijke verhaal. Still in Your Eyes hoopt ouders die met dit verlies te maken hebben erkenning en steun te geven.
