Leerproblemen zijn problemen die kinderen kunnen hebben bij het leren. Het begrip “leerprobleem” is zeer breed en weinig specifiek. Er zijn drie soorten categorieën binnen de leerproblemen, namelijk: specifieke leerstoornissen, aandachtsproblemen en autistische aandoeningen.
Dyslexie – een specifieke leerstoornis
Een bekend en ook veel voorkomend leerprobleem is dyslexie. Dyslexie is een specifieke leerstoornis die in verschillende gradaties voorkomt. Een ander voorbeeld is dyscalculie, waarbij kinderen juist moeite hebben met rekenen en getallen.
De letterlijke betekenis van “dyslexie” is “niet kunnen lezen”. Dat klopt niet helemaal, want de meeste kinderen met dyslexie kunnen uiteindelijk wel redelijk tot goed lezen. Het kost ze alleen meer tijd en ze hebben moeite om de juiste koppelingen te maken. Het is dan ook een probleem bij het technisch lezen en niet in het begrijpend lezen. Ook zegt dyslexie niets over de intelligentie van een kind. Wel kan dyslexie vaardigheden als begrijpend lezen belemmeren, waardoor de scores hierop laag zijn.
Dyslexie valt op door overdadig veel fouten in spellingwerk, moeite met het uitspreken van woorden en zinnen en het uit de weg gaan van opdrachten waarbij gelezen en geschreven moet worden.
Hoe herken je dyslexie
Het is niet eenvoudig om dyslexie te herkennen. Want waar ligt de grens tussen moeite hebben met het (leren) lezen en schrijven en dyslexie? Scholen hebben deze grens heel concreet aangegeven: scoort een kind met regelmaat een D of een E (of een IV of een V) op de Cito-toetsen voor spelling in het leerlingvolgsysteem? Dan zou dat een aanwijzing kunnen zijn en kan er besloten worden om vervolgonderzoek te doen.
Helaas is het niet zo dat alleen kinderen met deze scores dyslectisch zijn. Ook kinderen die een II of een III scoren op de toetsen, kunnen dyslexie hebben. Vaak blijkt dat pas in latere jaren en heeft een kind een groot deel van de schooltijd moeite met het leren lezen gehad.
Kenmerken
Kenmerken waaruit zou kunnen blijken dat een kind dyslexie heeft – en waar zowel de leerkracht als de ouder op zouden kunnen letten – zijn de volgende:
- Kinderen hebben moeite om het verschil te horen tussen klanken (zoals de m en de p, de p, t en de k, de g, s en de f en de eu, ui en u);
- Het is voor deze kinderen moeilijk om klanken in de goede volgorde te zetten, ook bij cijfers;
- Moeite om het gesproken woord goed te verwerken;
- Het interpreteren van reeksen (waaronder de tafels bij rekenen) verloopt moeizaam;
- Het onthouden van gegevens, rijtjes, woordjes en jaartalen (memoriseren) is moeilijk voor dyslectische kinderen;
- Onthouden van uitdrukkingen, gezegdes en vaste woordcombinaties is voor deze kinderen erg lastig.
Oorzaak
Dyslexie is een erfelijke aandoening. Komt het in de familie voor? Dan bestaat er een grote kans dat jouw kind het ook heeft. Wanneer beide ouders dyslexie hebben (in de familie) is die kans nog groter. Met twee ouders die dyslexie hebben is de kans zelfs 80%.
Over de oorzaak van dyslexie is nog weinig bekend. Wel is duidelijk dat het een probleem is in de hersenen, in het gebied waar klanken en schrifttekens aan elkaar worden gekoppeld. De klankcodes worden niet goed verwerkt en opgeslagen, waardoor ze niet makkelijk aan te roepen zijn. Het hersengebied dat klank en spelling reguleert is bij mensen met dyslexie moeilijk bereikbaar of zwak aangelegd. Daarin zit hem dan ook de erfelijke aanleg.
Kinderen met dyslexie zijn niet dom!
Dyslexie staat los van intelligentie. Nog niet zo heel lang geleden werden kinderen die niet goed leerden lezen “dom” genoemd. Vaak ten onrechte. Kinderen met dyslexie hebben dan wel een leesstoornis, maar verder een normale intelligentie. Ook hoogbegaafde kinderen kunnen dyslectisch zijn.
Wel komt dyslexie vaak voor in combinatie met andere leerstoornissen. 1% procent van de kinderen heeft “enkelvoudige” dyslexie. Dat betekent dat deze kinderen alleen dyslexie hebben. Vaak komt dyslexie voor tegelijk met andere leerstoornissen als autisme of adhd.
Problemen
Kinderen met dyslexie lopen tegen tal van problemen aan. Omdat ze niet goed kunnen lezen, hebben ze moeite met vakken als taal en spelling. De frustratie kan toeslaan en kinderen kunnen onder hun niveau gaan presteren. Maar het houdt vaak niet op bij taal en spelling. Ook wereldoriënterende vakken (zoals aardrijkskunde en biologie) doen een groot beroep op de leesvaardigheden. Zelfs bij rekenen worden vaak verhalende sommen gebruikt.
Tevens hebben dyslectici vaak moeite met het verwerken van informatie. Daardoor kan het trainen van tafelsommen heel erg moeilijk zijn (en ook weer tot frustratie leiden).
Het gevolg kan dus zijn dat de eigenwaarde van een kind afneemt (ik kan niet goed leren, ik ben dom) of dat de frustratie ernstigere vormen aanneemt.
Onderzoek naar dyslexie laten doen
Het mag duidelijk zijn dat het erg belangrijk is om helder te hebben of een kind dyslexie heeft. Niet alleen is er dan een reden te geven voor de onmacht, ook valt de frustratie weg te nemen. Bovendien krijgen kinderen met dyslexie allerlei tools en tegemoetkomingen aangereikt. Zoals:
- Meer tijd bij het maken van methodetoetsen en Cito-toetsen (LVS en eindtoetsen groep 8);
- Extra materiaal, zoals vergrote versies of luisterversies;
- In sommige gevallen een plekje in de klas waar het stiller is en de concentratie dus beter benut kan worden;
- Bij vakken als rekenen mogen hulpmiddelen gebruikt worden, zoals een tafelkaart;
- Dyslexiebehandeling, waarbij een kind om leert gaan met dyslexie
Onderzoek
Een dyslexieonderzoek kan beginnen bij de school. Dat gebeurt wanneer leerkrachten het signaleren en een onderzoek starten via hun kanalen.
Kosten
Helaas is het niet altijd zo dat een school openstaat voor een dergelijk onderzoek. Bijvoorbeeld wanneer zij zich teveel vasthouden aan de Cito-toetsen spelling (D- en E-scores) en ouders wel dyslexie vermoeden (omdat het in de familie voorkomt). In dat geval kun je zelf een onderzoek laten doen. Gemiddeld gezien kosten die tussen de €450 en €800. Sommige verzekeringen dekken deze kosten. Het is dus goed om je daarin te verdiepen.
Na de diagnose
Wanneer dyslexie wordt vastgesteld krijgt een kind een dyslexieverklaring. Hiermee kan het gebruikmaken van de extra’s die geboden worden. Deze extra’s zijn vrij algemeen en kunnen per school verschillen. Vergrote exemplaren van boeken en toetsen en luisteredities zijn vrijwel overal voorhanden.
Dyslexie behandeling
Is er een verklaring van dyslexie dan zijn er allerlei instanties die dyslexiebehandelingen aanbieden. In een aantal sessies zal ten eerst worden geprobeerd om het niveau van technisch lezen en spellen zo hoog mogelijk te krijgen. Aan de andere kant wordt het kind geleerd om te gaan met de problemen die het heeft op dit gebied van lezen en spellen. Dyslexie kan niet genezen worden, maar wel kunnen er richtlijnen aangeleerd worden om ermee om te gaan.
Middelbaar onderwijs
Gaat jouw kind naar het middelbaar onderwijs? Houd dan goed in de gaten hoe een school omgaat met dyslexie. Vraag hier naar en lees het na op de websites. Prik door de mooie praatjes op open dagen heen en informeer in je netwerk wat school precies biedt. Op alle scholen zou je kind met een dyslexieverklaring meer tijd moeten kunnen krijgen voor toetsen.
Conclusie
Dyslexie is een specifieke leerstoornis die het voor kinderen moeilijk maakt om te leren lezen. Ook het trainen van tafels en topografie kan lastig zijn, omdat het verwerken van informatie niet lukt.
Een dyslexieonderzoek kan leiden tot een dyslexieverklaring, welke een kind meer tijd geeft op toetsen en gebruik laat maken van extra materialen.
Tot slot kan gekozen worden voor dyslexiebehandeling. Dit zijn een groot aantal sessies waarbij een kind met dyslexie leert omgaan.
