We zijn het er ons vaak niet zo bewust van, maar niet overal ter wereld is het zo vanzelfsprekend dat alle kinderen zomaar naar school kunnen. Een voorrecht waar veruit de meeste ouders dan ook een beroep op doen. Iets anders kan ook niet zomaar; kinderen in Nederland mógen niet alleen naar school, ze hebben leerplicht. Dat betekent dat alle kinderen tussen vijf en zestien jaar verplicht zijn om onderwijs te krijgen. Daarnaast hebben Nederlandse kinderen ook nog schoolplicht. Dit betekent dat je fysiek op school aanwezig moet zijn om onderwijs te volgen. Maar hoe zit het nou precies met al deze wetten? Wat zijn de consequenties als kinderen spijbelen of langere tijd niet naar school gaan? Kun je in Nederland eigenlijk homeschoolen? We zochten het voor je uit.
Welke wet bepaalt de leerplicht
Het schoolsysteem dat wij in Nederland kennen is gebaseerd op de leerplichtwet. Al in 1901 trad de eerste leerplichtwet in Nederland in werking. Deze werd in 1969 nog een keer aangepast, maar sindsdien is hij niet veranderd. In de leerplichtwet staat precies omschreven welke rechten en plichten ouders, leerlingen en schooldirecteuren hebben omtrent de leerplicht. Het idee van de leerplichtwet is dat alle kinderen en jongeren in Nederland aan onderwijs kunnen deelnemen, en dat alle kinderen de nodige kennis en vaardigheden krijgen aangeleerd om in de samenleving te kunnen functioneren.
De meeste kinderen gaan vanaf vier jaar naar de kleuterschool, maar in principe hoeft dit nog niet. Je hebt als ouders de keuze om je kind nog een jaartje thuis te laten blijven. Kinderen van vijf tot zestien moeten volledig naar school.
Een kind dat zestien wordt moet het schooljaar waarin hij of zij zestien wordt nog afmaken. Daarna vervalt de leerplicht, maar voor kinderen zonder startkwalificatie treedt een andere wet in werking, dit is de kwalificatieplicht. Dit betekent dat je als je geen diploma van de havo, vwo of het mbo hebt, je door moet leren totdat je het juiste diploma hebt. Een uitzondering hiervoor zijn jongeren die praktijkonderwijs hebben gevolgd. De leerplicht stopt als een leerling 12 jaar naar school is geweest.
Wat als je je niet aan de leerplicht houdt?
Wat gebeurt er dan eigenlijk als je je niet aan deze leerplicht houdt? Als je op school staat ingeschreven en je verschijnt niet op school, heet dat verzuim. De redenen voor schoolverzuim zijn uiteenlopend. Het kan zijn dat je kind ziek is of dat je een bruiloft of een begrafenis hebt. Dit noemt men dan geoorloofd verzuim. De meeste andere redenen voor verzuim vallen al gauw onder ongeoorloofd. Moeheid, een kapotte auto van ouders of een druk weekend zijn officieel geen geldige redenen voor verzuim.
De school houdt in de gaten of kinderen aanwezig zijn. De schoolleiding kan in het geval van persoonlijke omstandigheden toestemming geven een kind een of meerdere dagen vrij te geven. Ook als je kind ziek is meld je dat bij school. In feite besluit de school of het verzuim van een kind geoorloofd of ongeoorloofd is. In dat laatste geval moeten ze contact opnemen met de leerplichtambtenaar.
De schoolleiding mag een kind tot tien schooldagen per jaar ‘vrij’ geven zonder dit bij de leerplichtambtenaar te melden. Sommige ouders kunnen namelijk niet tijdens de schoolvakanties op vakantie vanwege de aard van hun beroep. Op deze manier krijgen ze toch de kans om op vakantie te gaan.
De leerplichtambtenaar
De school geeft verzuim van kinderen door aan het Digitaal Verzuimloket van DUO. Deze instantie geeft de melding door aan de leerplichtambtenaar van de gemeente. De leerplichtambtenaar of LPA houdt toezicht op de uitvoering van de leerplichtwet. De LPA werkt bij de gemeente. Na een melding gaat de LPA onderzoeken wat de redenen zijn van het schoolverzuim van het kind. Hierbij informeert de LPA de ouders over het belang van school en de gevolgen die het heeft als je je niet houdt aan de leerplichtwet. Soms zijn er thuis onderliggende problemen. Aan de LPA is het de taak om erachter te komen welke problemen er spelen en hoe deze op te lossen zijn. Als blijkt dat ouders niets of niet genoeg doen om het verzuim te stoppen, kan de LPA boetes opleggen aan de ouders. Het gaat vaak om ingewikkelde problematiek in gezinnen, maar andere voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld ook vakanties of reizen buiten de schoolvakanties.
De officier van justitie of de rechter bepaalt uiteindelijk of en welke straf ouders krijgen. De maximale geldboete voor ouders is 3700 euro. In het ergste geval kunnen ze zelfs een gevangenisstraf krijgen van maximaal een maand. Maar hier zijn in de praktijk geen gevallen van bekend!
Voor oudere kinderen en jongeren kunnen taakstraffen worden opgelegd. Als kinderen tussen de 16 en 18 jaar teveel spijbelen kan het zijn dat de leerplichtambtenaar de SVB op de hoogte brengt, die in het ernstigste geval de kinderbijslag kan stopzetten.
Thuisonderwijs
Er zijn weinig mogelijkheden voor ouders om hun kind thuisonderwijs te bieden. Homeschooling zoals dat in sommige andere landen mogelijk is, is in Nederland niet zo gemakkelijk. De meeste ouders kiezen er dan ook voor om hun kinderen gewoon naar school te laten gaan. Er zijn echter uitzonderingen. Zo hebben sommige gezinnen bepaalde overtuigingen waardoor hun kind niet binnen het Nederlandse schoolsysteem past. Er zijn ouders die graag zelf willen onderwijzen. Ook zijn er kinderen voor wie het in de praktijk lastig blijkt om een geschikte school te vinden.
In deze gevallen is het mogelijk om op basis van richtingsbezwaar vrijstelling te krijgen van de leerplichtwet. Dit is vrijstelling op basis van artikel 5b. Er zijn nog steeds niet veel mensen die dit doen, maar de cijfers zijn wel sterk toegenomen. Waren het er in schooljaar 2000-2001 nog maar 94, in het schooljaar 2019-2020 was dit cijfer al toegenomen tot tot 1.280.
Je moet deze aanvraag tot vrijstelling doen voordat je oudste kind vijf jaar oud is. In dit geval schrijf je een brief waarin je met overtuigende argumenten aangeeft waarom je vindt dat jouw kind niet op een Nederlandse school past.
Thuisonderwijs is geen wettelijk erkende vorm van onderwijs. Dit betekent dat er geen instanties zijn die toezicht houden op de uitvoering ervan. Zodra je de vrijstelling hebt gekregen ben je vrij om het onderwijs in te vullen zoals je dat als ouders zelf wilt.
Een onbekend artikel, 41
Er is nog een ander wetsartikel dat een (tijdelijke) uitzondering geeft op de Nederlandse schoolplicht. Dit is wetsartikel 41. Dit wetsartikel omschrijft dat de school de vrijheid heeft om zelf invulling te geven aan het soort onderwijs. Zo kan de school het onderwijs aan passen aan de behoeften van het kind. Redenen daarvoor kunnen bijvoorbeeld zijn dat een kind mentaal moeite heeft om constant op school te zijn, of in sommige gevallen als kinderen tijdelijk niet fysiek aanwezig kunnen zijn. De school kan dan in overleg met de ouders besluiten om het kind gedeeltelijk thuis les te geven. Het is dus niet zo dat het kind dan helemaal geen onderwijs krijgt; in deze gevallen stelt de school een vervangend programma samen waardoor het kind toch onderwijs krijgt. Dit gaat altijd in overleg met de school. Dit wetsartikel is bij veel ouders en scholen onbekend. Daarom maken er maar weinig mensen gebruik van, maar het kan wel degelijk.
In het buitenland naar school
Er is nog een andere manier om vrijstelling te krijgen. Dit is als je kind op een buitenlandse school onderwijs krijgt. Deze vrijstelling valt onder Artikel 5c. De meeste kinderen die deze vrijstelling hebben wonen in Nederland maar gaan in het buitenland, bijvoorbeeld Duitsland of België, naar school. Maar dit hoeft niet. Als je als gezin tijdelijk naar het buitenland gaat is het ook mogelijk om deze vrijstelling te krijgen. Je moet deze vrijstelling bij de leerplichtambtenaar aanvragen. Je moet dan kunnen aantonen dat je kind staat ingeschreven op een buitenlandse school. Dit wetsartikel biedt uitkomst voor veel gezinnen die tijdelijk in het buitenland wonen.
