Thuis praat je kind voluit. Maar zodra je je kind naar het kinderdagverblijf brengt of naar school, lijkt het wel een ander kind. Van anderen krijg je de vraag of je kind wel kan praten? Gaat alles wel helemaal goed? Herken je dit voorbeeld? Dan heeft je kind misschien wel selectief mutisme. In dit artikel lees je wat het is en hoe je je kind hierbij kan helpen.
Wat is selectief mutisme?
Bij selectief mutisme kan je kind in sommige situaties wel, maar in andere situaties juist niet praten. Meestal praat je kind thuis en bij bekenden heel goed, maar bij onbekenden of op school zwijgt hij. Het lijkt haast wel alsof je kind dichtklapt of blokkeert. Selectief mutisme komt naar schatting bij 1 tot 7 op de 1000 kinderen voor.
Vaak maakt een kind met selectief mutisme helemaal geen geluid in bepaalde situaties. Ook niet als ze zichzelf bezeren of als er een beloning wordt aangeboden. Als je kind last heeft van selectief mutisme, gaat dat vaak samen met:
- Verlegenheid: je kind durft zichzelf niet goed te laten zien.
- Perfectionisme: mogelijk is je kind bang om iets verkeerds te zeggen.
- Angst voor vreemde mensen.
- Een sterke wil of soms zelfs koppig karakter.
Daarnaast haalt je kind vaak de ontwikkelingsmijlpalen later. Met name op het gebied van motoriek en zindelijkheid. Je kind gaat bijvoorbeeld pas lopen als hij of zij er zeker van is dat dit goed lukt.
Symptomen
Het herkennen van selectief mutisme is niet altijd gemakkelijk. Tegen jou praat je kind voluit, maar tegen vreemden soms niet. Is dat gewoon verlegenheid, of is het meer? De symptomen van selectief mutisme zijn:
- Je kind praat niet in sociale situaties waarin dit wel wordt verwacht (bijvoorbeeld op school), maar wel op andere momenten.
- Het niet durven praten belemmert je kind op school of in andere sociale situaties, zoals het spelen met andere kinderen.
- Je kind heeft wel voldoende kennis van de taal om te spreken.
- Selectief mutisme wordt vaak voor het eerst opgemerkt als je kind naar de basisschool gaat. Daar moet je kind ineens buiten het gezin gaan praten met onbekende kinderen en volwassenen.
- Je kind begrijpt goed wat er gezegd wordt, maar communiceert zelf alleen met knikken of nee schudden.
- Er zitten haast twee kanten aan je kind. Thuis is je kind open en spraakzaam, maar op school of een vreemde omgeving is je kind erg stil.
Oorzaken van selectief mutisme
Vroeger werd een trauma of manipulatie vaak gezien als oorzaak van selectief mutisme. Door veel onderzoek is juist nu bekend dat voornamelijk angst een grote rol speelt. De angst om te spreken in bepaalde situaties houdt je kind tegen. Er zijn verschillende dingen die daarnaast ook nog een rol kunnen spelen, bijvoorbeeld:
- (Lichte) ontwikkelingsachterstand of problemen met taal.
- Ouders met angstklachten.
- Meertalige omgeving.
- Stressvolle levenservaringen.
Al deze zaken kunnen ervoor zorgen dat je kind angstig wordt of gestrest en zich terugtrekt of zwijgt. Selectief mutisme kun je eigenlijk zien als een vorm van extreme verlegenheid, die niet vanzelf overgaat. Er zijn gelukkig goede behandelmogelijkheden.
Onderzoek selectief mutisme
Een kinderpsychiater of gezondheidszorgpsycholoog (GZ-psycholoog) zal samen met jou als ouder, de leerkracht en je kind onderzoeken wat de mogelijke oorzaken zijn van het niet (durven) spreken. Als ouder krijg je vragen over de ontwikkeling van je kind, het gedrag van je kind in verschillende situaties, het gezin en wat je al hebt geprobeerd om je kind te helpen. Daarnaast wordt ook gekeken hoe het op school gaat.
Vaak wordt er daarnaast onderzoek gedaan naar de vaardigheden van je kind. Dit gebeurt met een intelligentietest en een taaltest. Ook het gehoor van je kind wordt mogelijk onderzocht.
Behandeling selectief mutisme
De behandeling bij selectief mutisme richt zich op de oorzaak. Meestal gaat de psycholoog met je kind aan de slag. De sociale angst van je kind wordt behandeld. Ook van cognitieve gedragstherapie en het geleidelijk oefenen van spannende situaties is bekend dat het helpt bij selectief mutisme. Na afloop van de behandeling spreekt een grote meerderheid van de kinderen gewoon op school. Bij kinderen wordt zelden medicatie voorgeschreven, tenzij er nog een andere aandoening speelt, zoals autisme.
Wat kun je als ouder zelf doen om je kind te helpen?
- Bereid je kind voor op nieuwe of spannende situaties. Bespreek samen wat er gaat gebeuren, waar jullie naartoe gaan en wie daar aanwezig is.
- Bang zijn is gewoon. Toon begrip voor de angst en verlegenheid van je kind. Maar moedig ook zelfstandigheid aan. En accepteer het niet als je kind overdreven claimend wordt (huilen, aan je blijven hangen).
- Moedig je kind aan als er kleine stapjes in de goede richting worden gezet.
- Doe het gewenste gedrag voor. Oefen desnoods samen van tevoren met je kind. Vraag alleen iets van je kind als je weet dat hij of zij het durft.
Voor meer tips kun je terecht op www.spreektvoorzich.nl, een website over kinderen met selectief mutisme.
Bronnen: Umcutrecht.nl, www.spreektvoorzich.nl, parnassiagroep.nl
