Autisme bij meisjes: kenmerken waar je op kunt letten

Typisch autistisch gedrag, of althans het beeld wat veel mensen daarbij hebben, lijkt vaak meer bij jongens te passen dan bij meisjes. Jongens krijgen ook vaker de diagnose ASS dan meisjes. Wat niet wil zeggen dat deze ontwikkelingsstoornis niet ook bij meisjes voorkomt. Het is alleen vaak moeilijker te herkennen omdat de uitingsvorm soms net even anders is. In dit artikel lees je welke kenmerken vaak voorkomen bij meisjes met autisme.

Een ander beeld

Bij meisjes, of intelligentere jongens, valt het vaak in eerste instantie niet op wanneer ze problemen hebben met bijvoorbeeld de sociale vaardigheden omdat ze andermans gedrag zo goed kunnen imiteren. Ze kunnen zo hun beperkingen compenseren en ASS-kenmerken camoufleren.

Ook worden meisjes vaak meer dan jongens gestimuleerd sociaal gedrag te vertonen zoals delen, troosten en helpen.

Onze dochter (5) is afgelopen week gediagnosticeerd met autisme. Als ik lees wat kenmerken van kleuters met ASS zijn, herken ik dat helemaal niet zo in onze dochter. Meisjes met autisme zitten kennelijk toch heel anders in elkaar dan jongens.

Tot slot lijkt het ook alsof de omgeving gedrag van meisjes anders uitlegt dan hetzelfde gedrag bij jongens. Wanneer een kind duidelijke kenmerken van autisme laat zien, zoals het niet maken van oogcontact, wordt er bij meisjes eerder aan verlegenheid gedacht dan aan autisme.

Intelligente jongens

Het artikel heet dan wel “autisme bij meisjes”, maar de hieronder beschreven kenmerken die meisjes met autisme vaak vertonen kunnen ook bij intelligente jongens met autisme voorkomen. Andersom zijn er ook meisjes die juist wel weer het uitgesproken ASS-beeld laten zien, zeker wanneer de meisjes ook een ontwikkelingsachterstand hebben.

Kenmerken van meisjes met autisme

Al lijkt er op het eerste gezicht geen sprake te zijn van echte kenmerken van autisme, zoals het ontbreken van fantasiespel of het op een normale manier contact maken, wanneer men beter kijkt zal men bij kinderen met ASS toch subtielere kwalitatieve beperkingen kunnen opmerken. Soms vallen meisjes met ASS pas op latere leeftijd op, wanneer er écht sociaal inzicht verwacht wordt.

Contact maken
Het contact blijft oppervlakkig
Het kind maakt weinig onderscheid tussen vreemden en bekenden
Het kind is te terughoudend in het maken van contact
Of: de interactie is juist té vrij. Het kind vertoont dan te véél initiatief tot contact terwijl de reactie op het initiatief van anderen te beperkt is.
Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen situaties, personen en omgeving. Meisjes kunnen bijvoorbeeld steeds op dezelfde manier een voorwerp laten zien, met dezelfde blik, glimlach en gebaren (stereotiep).

Communicatieproblemen

De sociale communicatie kan er bij jonge meisjes goed uitzien, bijvoorbeeld omdat er wel sprake is van het gebruik van gebaren. Maar ook dit kan aangeleerd, gekopieerd gedrag zijn en niet spontaan.

Er worden wel gebaren gemaakt, maar deze zijn overdreven of passen niet bij de context.
Gebaren zijn stereotiep, worden elke keer op exact hetzelfde moment en op dezelfde manier uitgevoerd.
Weinig échte variatie in mimiek. Glimlachjes variëren weinig, lijken meer op een grimas.
Er zijn geen geleidelijke mimiekveranderingen: het is alles of niets.
Soms lijkt er sprake van ‘sociaal kletsen’ maar als je beter kijkt blijkt het vooral ‘eenzijdig veel-praterij’
Of: het kind is juist zo verlegen zijn dat ze in bepaalde situaties niet of nauwelijks spreekt (selectief mutisme).
Spreken met een hoog stemmetje.
Het standaard combineren van een bepaalde taaluiting met een bijbehorend gebaartje en gezichtsuitdrukking. Bijvoorbeeld ‘Oooh’, met een bijbehorend ‘geschrokken’ gebaar met de hand voor de mond en typerende gezichtsuitdrukking.

Invoelen: té gevoelig voor andermans emoties

In tegenstelling tot een gebrek aan inlevingsvermogen staan meisjes met autisme soms ook juist té gevoelig afgesteld voor de emoties van anderen. Soms wordt dit verward met hoogsensitiviteit. Het probleem is dat ze geen eigen emoties lijken te hebben maar altijd mee gaan met de omgeving. De grens tussen het ik en de omgeving is niet duidelijk.
Moeder merkt vaak op dat dochter zó sterk op haar gericht is dat ze zich “geclaimed” voelt. Als moeder wankelt, wankelt kind mee.
Het kind merkt hele subtiele veranderingen in mimiek goed op, maar zonder dat het begrijpt waarom iemand een bepaalde emotie heeft of reageert. Zo voelt het kind bijvoorbeeld de boosheid van de juf feilloos aan maar snapt niet dat de woede op een ander kind in de klas is gericht.

ldentiteitsproblemen

Het continu peilen van mensen en stemmingen maakt dat meisjes (bijna) niet tot handelen komen of pas laat. Het kan voorkomen dat moeilijk te onderscheiden is wat ‘eigen’ gedrag en wat gekopieerd gedrag van bijvoorbeeld de juf of andere kinderen. Volwassen vrouwen met ASS zeggen soms dat ze zich een ‘kameleon’ voelen, niet weten wie ze zijn.

Subtielere spelproblemen

In het rijtje kenmerken bij ASS staat het ontbreken van fantasiespel. Soms ligt ook dat wat subtieler.

Niet tot spel komen. Sommige jonge meisjes met ASS hebben het zo druk met het observeren van anderen dat ze niet tot spel komen.
Het fantasiespel is niet spontaan of alleen stereotiep. Er wordt bijvoorbeeld steeds hetzelfde verhaal nagespeeld dat ze eerder hebben gezien op televisie of bij een ander kind.
Er kan ook juist sprake zijn van een tevéél aan fantasie waardoor ze moeilijk onderscheid kan maken tussen fantasie en werkelijkheid.
Problemen ontstaan vaak in samenspel. Meisjes kunnen heel volgend of juist heel dominant zijn, wat in toenemende mate problemen oplevert met leeftijdsgenoten.

Flexibiliteit

Rigide zijn is een kenmerk van mensen met autisme, ze zijn minder flexibel of star. Willen graag dat alles hetzelfde blijft en klampen zich vast aan vaste routines en zijn eenzijdig in hun voorkeuren voor spel en hobby.

Sommige jonge meisjes moeten opvallend lang en steeds opnieuw wennen, bijvoorbeeld op het kinderdagverblijf na een weekend of vakantie, of aan nieuwe personen. Waar bij jongens snel wordt gezegd dat ze niet tegen veranderingen kunnen, wordt bij meisjes dit gedrag eerder gelabeld als “verlegen” of “gevoelig”.
Bij meisjes zien je vaak meer ‘gangbare’ en sociaal geaccepteerde preoccupaties. Meisjes die sterk gericht zijn op tekenen, kleuren, knutselen of dieren vindt met over het algemeen niet snel gek. Bij meisjes met autisme is de manier waarop ze erin verdwijnen en er niet goed uit kunnen loskomen wel opvallend.
Geregeld worden deze meisjes omschreven als behulpzaam, wat sociaal kan lijken. De behulpzaamheid blijkt eerder een manier om de regie te houden en dus een uiting van rigiditeit.
Motorisch valt op dat de (spier)spanning soms zichtbaar is in kleine dingen, bijvoorbeeld gebalde vuistjes of opgetrokken schoudertjes.

Sensoriek

Jonge meisjes lijken vaker overgevoelig voor geluiden en bepaalde aanrakingen (bijv. kleding zit snel niet lekker).
Eetproblemen

Vermoeidheid door overprikkeling en aanpassing

Vermoeidheid en lichamelijke klachten als hoofdpijn, buikpijn en obstipatieklachten, slaapproblemen en eetproblemen zijn niet specifiek voor ASS. Wel worden ze vaak gemeld door ouders van kinderen met ASS. Waarschijnlijk hangen deze klachten samen met het voortdurende observeren, imiteren en aanpassen, wat leidt tot nog meer overprikkeling.

Dit compenseren en camoufleren heeft positieve en negatieve kanten. Het geeft kinderen meer mogelijkheden om te kunnen functioneren binnen school bijvoorbeeld, maar het kost wel enorm veel energie. Ze lopen voortdurend op hun tenen. Geregeld is er sprake van overmatig piekeren of spanning- en angstklachten.

Ook kunnen deze kinderen snel uit hun evenwicht zijn en erg wisselen in hun emoties. Een kleine kink in de kabel kan dan genoeg zijn om in een bepaalde emotie te schieten en daar lang in te blijven hangen.