Tussen de vijf en tien procent van de vrouwen heeft PCOS. Het is de meest voorkomende hormonale afwijking bij vrouwen. Met PCOS is het lastiger om zwanger te worden. In dit artikel lees je wat PCOS is en welke behandelingen mogelijk zijn als je zwanger wilt worden met PCOS.
Wat is PCOS?
Bij het Polycysteus Ovarium Syndroom (afkorting PCOS) zitten er vochtblaasjes in de eierstok. Letterlijk betekent deze term:
Poly: meerdere
Cysteus: vochtblaasjes (cystes)
Ovarium: eierstok
In de eerste helft van je menstruatiecyclus ontwikkelen zich verschillende follikels (vochtblaasjes waarin de eicellen rijpen). Degene die het snelst groeit, knapt als eerste. Daarbij komt een eicel vrij. Dit is de eisprong. De eicel verplaatst zich daarna naar de baarmoeder.
Bij PCOS rijpen in de eierstok meerdere kleine follikels, die moeilijk groeien en minder vaak een eisprong geven. Door het uitblijven van de eisprong krijg je ook minder vaak of geen menstruatie. Als je minder vaak een eisprong hebt, is de kans om zwanger te worden ook kleiner. De onderontwikkelde vochtblaasjes (follikels) die bij PCOS ontstaan heten cysten.
Naar schatting heeft vijf tot tien procent van de vrouwen PCOS. Dit kan een meer of minder ernstige vorm zijn. Het is daarmee de meest voorkomende hormonale afwijking bij vrouwen.
Symptomen PCOS
Bij PCOS zijn er verschillende symptomen:
- Je wordt niet ongesteld. Je menstruatie kan maandenlang uitblijven. Of je bent onregelmatig ongesteld. Er zitten dan meer dan 35 dagen tussen je bloedingen.
- Je weet niet wanneer je eisprong is. Dat maakt het ook lastig om te bepalen wanneer je zwanger kunt worden.
- Je kunt meer haar krijgen op je kin, borsten of onderbuik. En juist minder haar bij je slapen en kruin.
- Je kunt last hebben van overgewicht.
- Je kunt veel puistjes krijgen (acne).
Diagnose PCOS
Via echoscopisch onderzoek en via bloedonderzoek kan een arts bepalen of je PCOS hebt. Vaak is de aanleiding voor het bezoek aan de arts dat je zwanger wilt worden, maar het niet lukt. Of dat je menstruatie lang uitblijft en je je hier zorgen over maakt. Voor de diagnose PCOS moet je aan minstens twee van de drie onderstaande punten voldoen:
- Je hebt onregelmatige menstruatie of geen menstruaties (minder dan 8 keer per jaar).
- Op de echo worden meer dan 12 blaasjes gezien per eierstok.
- In je bloed is verhoogd mannelijk hormoon (testosteron) zichtbaar of je hebt de symptomen die hierbij horen, zoals acne en overbeharing bij je borsten, kin of onderbuik.
Echoscopisch onderzoek
Om de eierstokken te beoordelen, maakt de arts een inwendige (vaginale) echo. Normaal zie je hier drie tot acht follikels (vochtblaasjes) per eierstok. Bij PCOS zie je meer dan 12 follikels per eierstok.
Bloedonderzoek
Bij PCOS spelen hormonen een belangrijke rol. Deze zitten ook in je bloed. Met bloedonderzoek kijken ze naar de hormonen FSH, LH, testosteron, oestrogeen, progesteron en prolactine.
- FSH: follikel stimulerend hormoon. Dit hormoon stimuleert de follikels in je eierstok om te groeien.
- LH: luteïniserend hormoon. Dit is een belangrijk hormoon voor de eisprong.
- Oestrogeen: vooral actief tijdens de eerste helft van de menstruatiecyclus. Het zorgt voor de groei van baarmoederslijmvlies.
- Progesteron: vooral actief tijdens de tweede helft van de menstruatiecyclus. Dit hormoon zorgt voor de uitrijping van het baarmoederslijmvlies.
- Testosteron: het mannelijk hormoon. Je eierstokken en je bijnier maken dit hormoon aan. Als je gevoelig bent voor dit hormoon of als je lichaam veel testosteron aanmaakt, kun je last krijgen van kaalheid, acne en overbeharing.
- Prolactine: een teveel van dit hormoon zorgt ervoor dat je minder vaak of geen menstruatie krijgt.
Oorzaken van PCOS
De precieze oorzaak van PCOS is niet bekend. Het lijkt erop dat erfelijke aanleg een rol speelt. In sommige families komt PCOS namelijk vaker voor. Gewicht kan ook een belangrijke rol spelen. Als je PCOS hebt, krijg je meer symptomen als je dikker wordt.
Zwanger worden met PCOS
Zwanger worden met PCOS is vaak lastiger. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk.
Tabletten met clomifeen: opwekken van de eisprong
Met behulp van het stofje clomifeen wordt de eisprong opgewekt. Deze tabletten gebruik je op de derde tot zevende dag van je menstruatiecyclus. Clomifeen geeft je hersenen het signaal dat er weinig oestrogeen wordt aangemaakt. Je lichaam reageert hierop door meer FSH aan te maken. Dit hormoon zorgt ervoor dat je follikels beter kunnen groeien. Dat kan voldoende zijn om een eitje net verder te laten rijpen.
Met deze behandeling krijgt ongeveer 80% van de vrouwen een eisprong. Ongeveer de helft van de vrouwen wordt met deze behandeling zwanger. Omdat clomifeen de groei van de follikels stimuleert, is het mogelijk dat er meerdere eitjes tegelijk vrij komen. Hierdoor is de kans groter dat je een meerlingzwangerschap krijgt. Je krijgt daarom extra controles via bloedonderzoek en echoscopie.
Injecties met FSH
Als clomifeen niet werkt om je lichaam zelf FSH aan te laten maken, kun je ook dagelijks injecties krijgen met dit hormoon. Deze kun je zelf toedienen. De behandeling begint met een lage dosis, die langzaam kan worden opgehoogd als het nodig is. Ook hierbij is de kans op een meerlingzwangerschap groter.
Ongeveer 90% van de vrouwen krijgt met deze behandeling een eisprong. Ook hierbij wordt ongeveer de helft van de vrouwen zwanger.
IVF
Als hormoonbehandeling niet werkt, kun je ook zwanger worden via IVF. Er worden dan meerdere eicellen uit je lichaam gehaald. In het laboratorium worden deze eicellen samengebracht met de zaadcellen van je partner in een reageerbuis. Na de bevruchting wordt het embryo teruggeplaatst in de baarmoeder. Uiteindelijk is de kans op een geboorte hieruit ongeveer 20% per IVF-poging.
LEO
Een andere mogelijke behandeling is een laparoscopische elektrocoagulatie (LEO) van de eierstokken. Met een kijkoperatie worden er enkele kleine follikels aan de rand van de eierstokken weggebrand. Hierdoor ontstaat vaak een eigen cyclus. Het resultaat van deze behandeling is tijdelijk. Na deze behandeling reageer je beter op medicatie met hormonen. Zoals bij elke buikoperatie heb je een kleine kans op verklevingen rondom je eierstokken en eileiders. Dit kan de kans op een zwangerschap mogelijk verkleinen.
Overgewicht: afvallen
Een gezonde leefstijl is belangrijk. Als je overgewicht hebt, is afvallen altijd de eerste keuze bij de behandeling. Dit is niet alleen goed voor je eigen gezondheid, maar ook die van je toekomstige kind. Bij een gedeelte van de vrouwen komt de cyclus vanzelf weer op gang zodra ze afvallen. Soms heb je toch nog medicatie nodig (hormoonbehandeling). Deze medicatie heeft meer effect na gewichtsverlies en leefstijlverandering.
Bronnen: Degynaecoloog.nl, Thuisarts.nl
