Menstruatiecyclus

Welke fasen doorloop je tijdens de menstruatiecyclus? Wanneer word je ongesteld? Wanneer ben je het meest vruchtbaar? Handig om te weten en vaak ook belangrijk als je nadenkt over een zwangerschap. Lees alles over de menstruatiecyclus in onderstaand artikel.

Wat is de menstruatiecyclus?

In een cyclus vinden bepaalde gebeurtenissen plaats, die steeds terugkeren. Vrouwen zijn ongeveer elke maand ongesteld in de vruchtbare leeftijd en hebben een eisprong. De menstruatiecyclus duurt gemiddeld 28 dagen. Het verschilt per vrouw hoe lang precies, meestal is dit tussen de 23 tot 35 dagen.

Vanaf de eerste dag waarop je ongesteld wordt tel je; de eerste dag van je menstruatie is de eerste dag van je cyclus. De dag voorafgaand aan je volgende menstruatie is de laatste dag van je cyclus.

Fasen menstruatiecyclus

De menstruatiecyclus bestaat uit verschillende fases:

Menstruatiefase

Wanneer er zich geen bevruchte eicel heeft ingenesteld in het baarmoederslijmvlies, treedt de menstruatiefase op. Je bent dus niet zwanger. Op dit moment stoot je lichaam het opgebouwde baarmoederslijmvlies en het onbevruchte eitje af, wat voor twee tot acht dagen bloedverlies zorgt. De eerste twee dagen van je ongesteldheid kun je heviger bloeden. De cyclus begint nu weer opnieuw. Het oestrogeen-niveau heeft het laagste punt bereikt, wat er voor kan zorgen dat je minder energie hebt dan normaal. De niveaus van de hormonen oestrogeen en progesteron dalen. Je lichaam wordt gestimuleerd om de verdikte endometrium en de onbevruchte eicel via je vagina als menstruatiebloed af te scheiden.

Tijdens de eerste paar dagen van je menstruatie kan je menstruatiepijn en krampen krijgen. Soms heb je een korter lontje en ben je wat humeurig. Dit komt meestal door het aanspannen van de baarmoeder om het baarmoederslijmvlies los te laten. Lichaamsbeweging en pijnstilling kunnen hierbij goed helpen. Wanneer je erg veel pijn hebt, kun je het beste contact opnemen met je huisarts. Lichamelijke ongemakken hebben invloed op de geestelijke gesteldheid en andersom. Wanneer je oestrogeenspiegels weer stijgen krijg je weer meer energie en kun je je beter concentreren. 

Folliculaire fase

Het follikel stimulerend hormoon (FSH) wordt door de hersenen afgegeven. Hierdoor zullen er in een eierstok follikels (blaasjes met eicellen) rijpen, welke het hormoon oestrogeen aanmaken. Dit zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies groeit en dikker wordt, waardoor de baarmoeder voorbereid wordt op de komst van een bevruchte eicel. De folliculaire fase is tijdens de eerste twee weken van je cyclus. Deze fase begint ook tijdens je menstruatie (het overlapt dus de menstruatiefase) en duurt tot je eierstokken een nieuwe eicel vrijgeven. Door de toename van oestrogeen tijdens deze fase wordt je endometrium slijmvlies weer dikker. Deze fase duurt totdat de eisprong plaatsvindt, wat ongeveer 14 dagen is.

De hormonen oestrogeen en progesteron zijn tijdens je tweede week van je cyclus aan het toenemen, waardoor je veel energie kunt krijgen. Je zult ook merken dat je libido toeneemt, waardoor je meer zin krijgt in seks.

Ovulatie

Eén follikel komt tot volledige ontwikkeling. De hersenen krijgen een signaal wanneer de follikel een bepaalde grootte heeft om het luteïniserend hormoon (LH) af te geven. De ovulatie, oftewel eisprong, vindt na 36-48 uur plaats. De follikel barst dan open waarna de rijpe eicel naar de baarmoeder gaat via de eileider. De eicel kan hier bevrucht worden door een zaadcel, waardoor je zwanger wordt. Tijdens deze fase ben je het meest vruchtbaar. Hier heb je dus de meeste kans om zwanger te worden.

Wanneer je zwanger wilt worden, kan het helpen om je ovulatie te berekenen. Je oestrogeen-hormoon wordt geleidelijk aan minder in het begin van deze fase, waardoor het progesteron-hormoon gaat stijgen. Hierdoor kun je minder energie hebben. Aan het einde van deze fase gaan de hormoonspiegels weer geleidelijk aan stijgen, tot op een normaal niveau. Soms kun je een dikke, witte afscheiding produceren en neemt je zin in seks toe. Ongeveer 14 dagen voor de menstruatie vindt de eisprong plaats.

Luteale fase

De luteale fase zijn de laatste twee weken van je menstruatiecyclus. Deze fase is vanaf je eisprong tot aan je menstruatie. Het achtergebleven follikel, op dit moment het gele lichaam (corpeus luteum) genaamd, gaat progesteron en oestrogeen afgeven. De baarmoeder wordt nu voorbereid op innesteling van een bevruchte eicel. Als de eicel wordt bevrucht zal de vroege stadia van je zwangerschap ondersteunt worden door het progesteron uit het gele lichaam. Als de eicel niet wordt bevrucht, breekt het gele lichaam af en laat het baarmoederslijmvlies los door de daling van het progesteron, waardoor je gaat menstrueren. 

Tijdens deze fase kun je een opgeblazen en misselijk gevoel hebben, je borsten worden vaak groter en je kunt darmklachten krijgen. Je emoties kunnen hoog oplopen. Het oestrogeen-hormoon wordt geleidelijk aan minder, waardoor het progesteron-hormoon gaat stijgen. Je hormoonniveaus veranderen plots, waardoor je stemming ook onvoorspelbaar kan zijn. Je raakt sneller geïrriteerd en je houdt vaak een rusteloos gevoel over. Het oestrogeenhormoon bevat serotonine, wat je slaapritme reguleert. Omdat het oestrogeenhormoon minder aanwezig is in je lichaam, kan het zijn dat je wat minder goed slaapt. Hierdoor kun je je minder energiek voelen. Dit staat bekend als PMS of premenstrueel syndroom.

Vruchtbare dagen en zwangerschap

In de dagen voor de eisprong zelf kun je al zwanger raken. De zaadcellen overleven namelijk een paar dagen in de baarmoeder. Seks in de zes dagen voorafgaand aan de eisprong kan dus al voor een zwangerschap zorgen, waarin de meeste zwangerschappen dan ook ontstaan.

Als de eicel bevrucht is, nestelt het zich in het baarmoederslijmvlies in, waardoor er een zwangerschap ontstaat. De ontwikkeling van de placenta en de aanmaak van het zwangerschapshormoon HCG begint dan.

Wanneer word je voor het eerst ongesteld?

Meestal start de eerste menstruatie als een meisje 13 jaar is. Soms gebeurt het al op hun 8e of 9e en soms op hun 15e of 16e. Je lichaam geeft aan dat als je ongesteld wordt, je volwassen genoeg bent om zwanger te raken. Dit betekent niet dat dit moet, maar wel dat het nu mogelijk is. Tijdens je puberteit zullen verschillende hormonen zich ontwikkelen, dus de timing kan per vrouw verschillen.

Hoeveel dagen duurt je menstruatiecyclus?

De menstruatie is per vrouw verschillend. Niemand heeft dezelfde duur en elke menstruatie verloopt anders. De menstruatie bij een vrouw kan ook veranderen als zij ouder wordt. Wanneer je eerste menstruatie heeft plaats gevonden, zal het even duren voordat je menstruaties een patroon hebben gevonden. Het kan variëren in lengte, soms erg kort of dan weer juist heel lang voordat je weer ongesteld wordt. Je kunt jouw cyclus niet vergelijken met de cyclus van een andere vrouw, er bestaat geen ‘normale’ menstruatiecyclus.

Menstruatiecyclus berekenen

Je kunt je menstruatiecyclus berekenen door het aantal dagen te tellen van je eerste dag van je laatste menstruatie, tot de dag voordat je opnieuw ongesteld wordt. Ook zijn er verschillende tools en apps beschikbaar die je erbij kunnen helpen om je menstruatiecyclus te berekenen.

Wat is een doorbraakbloeding?

Als je kleine, onverwachte bloedvlekken in je ondergoed vindt tijdens bijvoorbeeld een toiletbezoek, heb je een doorbraakbloeding, ook wel bekend als spotting. Andere woorden hiervoor zijn intermenstrueel bloedverlies of tussentijdse bloeding. De tussentijdse bloedingen kunnen plaatsvinden op dezelfde momenten, maar kunnen zich ook afwisselen op verschillende dagen.

Eén op de vier vrouwen heeft wel eens last van een doorbraakbloeding. De meeste doorbraakbloedingen zijn onschuldig. Als het echter vaker voorkomt dan één keer is het beter om het te laten checken door de huisarts. Er wordt dan meestal voor de zekerheid een uitstrijkje gedaan om baarmoederhalskanker of vaginakanker uit te kunnen sluiten. Bij ruim de helft van de vrouwen is het niet duidelijk waar het tussentijds bloedverlies vandaan komt. De meeste voorkomende oorzaken van een tussentijdse bloeding zijn;

• Wanneer spotting lichtroze, roestbruin, of soms zelfs zwart is, komt het meestal doordat het gevormd is door oud bloed dat je baarmoeder tijdens de vorige menstruatie niet heeft verlaten. De verschillende kleuren komen doordat het bloed samenkomt met je vaginale afscheiding. De meeste vrouwen hebben hier wel eens mee te maken en deze afscheiding is zelden gekoppeld aan iets ernstigs
• Als je ovuleert, geeft één van je eierstokken een eicel vrij. Hier kan een doorbraakbloeding van ontstaan. Als je iedere maand op hetzelfde moment in je cyclus last hebt van tussentijds bloedverlies, kan je makkelijk je vruchtbare dagen bepalen. 12 uur voor en 12 uur na deze tussentijdse bloeding ben je op je vruchtbaarst, belangrijk om te weten als je zwanger wilt raken.
• Hormonale schommelingen kunnen zorgen voor een tussentijdse bloeding. Deze schommelingen kunnen ontstaan door het starten of stoppen met het gebruik van anticonceptie of het gebruik van een IUD (Intra-Uterine Device of spiraaltje). Een tussentijdse bloeding wil niet zeggen dat de anticonceptie niet werkt, maar als je zes maanden dezelfde pil slikt en nog steeds last hebt van doorbraakbloedingen, is het raadzaam om contact op te nemen met je huisarts.
• Ook door spanning of stress kan het voorkomen dat de menstruatiecyclus minder regelmatig is, waardoor er een tussentijdse bloeding optreedt.
• Een innestelingsbloeding kan ook een oorzaak zijn van een doorbraakbloeding. Je kunt innestelingspijn krijgen. Dit kan betekenen dat je zwanger bent omdat een eicel zich hecht aan het baarmoederslijmvlies. Het is goed om een zwangerschapstest te doen om dit te bevestigen of uit te sluiten.
• Vaginale infecties of chlamydia kunnen een oorzaak zijn van tussentijds bloedverlies.
• Tijdens of na de seks kunnen doorbraakbloedingen optreden.
• Wanneer je net begonnen bent met menstrueren kan het soms een paar jaar duren voordat je menstruatie regelmatig wordt. Soms ben je vaak ongesteld en andere keren juist weer weinig. Hierdoor kun je af en toe ook een doorbraakbloeding krijgen.
• Wanneer je in de perimenopauze terecht komt, begint je menstruatie af te nemen en wordt het onregelmatig en onvoorspelbaar, wat een tussentijdse bloeding tot gevolg kan hebben. Als het onregelmatige bloedverlies weer plaats gaat vinden één jaar na je laatste menstruatie, heb je te maken met postmenopauzaal bloedverlies (PMB). Het is verstandig om dan naar de huisarts te gaan.

Je kunt er voor zorgen om altijd een inlegkruisje bij je te hebben voor als er een tussentijdse bloeding optreedt. Sociale hygiëne is ook hier erg belangrijk. Probeer er voor te zorgen dat de doorbraakbloedingen je leven niet teveel beïnvloeden.

Menstruatiecyclus in de overgang

Je menstruaties komen korter na elkaar en worden vaak heviger tijdens de overgang. Soms zijn er ook stolsels. Hierna wordt de pauze tussen de menstruaties steeds langer en uiteindelijk blijven ze helemaal weg.

Bronnen: Gezondheidsnet.nl, Libresse.nl